De borsten worden gezien als het meest vrouwelijke lichaamsdeel.
Diana West en Lisa Marasco, twee Amerikaanse lactatiekundigen, schrijven in hun boek Making More Milk over de verschillende seizoenen die de borsten doormaken.
In dit artikel zullen ze uitleggen hoe zij werken en hoe zij zich tijdens de zwangerschap ontwikkelen.
- De winterperiode: de niet voedende borst
Tijdens de puberteit veranderen de tepels en krijgen de borsten steeds meer vorm en volume. Het klierweefsel lijkt op een jonge boom in de groei maar nog zonder blaadjes. Later, door de aanwezigheid en fluctuatie van de hormonen oestrogeen en progesteron tijdens de menstruatie, zullen ergrote “takken” gaan ontwikkelen (melkkanalen) en zich uitbreiden naar kleine vertakkingen (kleine melkkanalen) waar “blaadjes” aan zullen groeien (melkklieren). Dit proces kan zich tot de leeftijd van 35 jaar voorzetten.
“De niet voedende borst lijkt in de winter op een fruitboom met weinig blaadjes en slapende knoppen”, vertellen bovengenoemde auteurs.
Tijdens de menopauze, als de menstruatie uitblijft, neemt de borstklier af en keert naar een permanente wintertijd terug.
- Het voorjaar: de borsten tijdens de zwangerschap
Tijdens de zwangerschap worden de borsten groter en voller; naast prolactine wordt er door de placenta de hormonen oestrogeen, progesteron, HCG en HPL geproduceerd. Deze hormonen zijn uiteraard belangrijk voor de aanmaak van melk.
Kort na de conceptie zorgt de embryo voor de aanmaak van het hormoon “Human Chorion Gonadotrofine” (HCG) die zelf voor de ontwikkeling van het klierweefsel zorgt. De aerola (tepelhof) wordt breder en donkerder, de klieren van Montgomery (kleine puntjes op de tepelhof) worden duidelijker en zorgen voor de verzorging van deze gevoelige omgeving. De bloedcirculatie wordt intenser waardoor bloedvaten zichtbaar worden. De borsten worden gevoeliger, soms gespannen, net als tijdens de menstruatie. De grootste verandering vindt gedurende het eerste trimester van de zwangerschap plaats en het is mogelijk dat je borsten één à twee cupmaten groter worden.
De borsten lijken tijdens de zwangerschap op een fruitboom in bloei. Zoals er bij een fruitboom sap in aanmaak is, is er halverwege de zwangerschap al sprake van colostrumvorming en kunnen de borsten gaan lekken. Dit is overigens geen voorwaarde voor een goede lactatie na de geboorte.
- De zomerperiode: de borsten na de geboorte en tijdens de lactatieperiode
Na de geboorte van de placenta daalt het progesteroongehalte waardoor de prolactine actief wordt en de melkaanmaak van start gaat. Hoe meer en hoe vaker de borsten gestimuleerd worden door de baby, hoe sneller de productie op gang komt. Het is het moment waarop de fruitboom eindelijk zijn vruchten draagt!
In het begin, en in verhouding met de grootte van de babymaag, zijn er kleine hoeveelheden colostrum die voornamelijk bedoeld zijn om de baby directe immunisatie te geven. De baby drinkt ongeveer 3 à 5 ml per voeding op dag 1, bereikt ongeveer 30 ml op dag 3 en gemiddeld 60 à 80 ml na een week. De hoeveelheden groeien net zo snel als de babymaag, alles is in verhouding. De borsten gaan van de colostrumfase naar de lactatiefase toe. De melk zijn definitieve samenstelling en hoeveelheid (gemiddeld 800 ml per 24 uur) pas na een maand bereiken. De baby zal dan ook grotere voedingen kunnen drinken (120 à 150 ml per keer).
Tijdens de overgangsfase praten we ook over “overgangsmelk”. De bekende stuwing vindt tussen dag 3 en 5 post partum plaats; de borsten worden vol en warm en als de baby op verzoek drinkt, zorgt hij ervoor dat zij soepel blijven waardoor het ongemak minimaal blijft. Als je massages regelmatig toepast zullen de borsten comfortabel blijven aanvoelen.
Oxytocine is een ander hormoon dat een belangrijke rol speelt tijdens de lactatieperiode. Oxytocine zorgt voor de toeschietreflex en voor ontspanning bij moeder en kind. Het is het hormoon van de liefde, van welzijn en fijne gevoelens. Het is de babymond die, bij aanraking van de tepel en tepelhof, de afgifte van oxytocine veroorzaakt waardoor de melkklieren actief worden en de melk loslaten. Maar oxytocine is ook heel gevoelig. Een moeilijke bevalling, angst of heftige emoties bij de moeder zullen invloed hebben op het al dan niet vrijkomen van dit hormoon waardoor de melk soms niet zal stromen ondanks de stimulans van de baby…met als gevolg onrust aan de borst en stress…
Je melkbedrijf stopt eigenlijk nooit. Zolang er vraag is, is er aanbod: hoe vaker de baby drinkt, hoe beter de melksynthese werkt. Onthoud dus het belang van voeden op verzoek. Volg dus het ritme van je baby, gedurende de dag, de nacht maar ook tijdens de regeldagen (groeimomenten rond 6 weken, 3 maanden, 6 maanden…).
Daartegenover, als er stuwing of verstopping optreedt, zal de borst zich beschermen en het bedrijf gaan staken dankzij de FIL (feedback Inhibition of lactation). Let dus op mastitis of heftige ongemakken die de productie zouden kunnen beïnvloeden.
- De herfst: het afbouwen van de productie
Naarmate de baby minder drinkt, neemt de productie en het klierweefsel af. De fruitboom verliest zijn blaadjes; het is de herfst van de borst, een rustige fase tot een eventuele volgende zwangerschap. Gedurende deze fase zullen de borsten in het begin wellicht slap aanvoelen en zullen vervolgens weer de “normale” vorm terugkrijgen (met enige mogelijke variatie).
De lactatie is dus grotendeels van hormonen en emoties afhankelijk.
Hierbij nog de belangrijkste aspecten die voor een goede productie zullen zorgen:
- een gezonde borstklierweefselontwikkeling tijdens de puberteit en later (zonder trauma of ingreep)
- een gezonde hormoonhuishouding
- een goede stimulans van de borsten (aanleggen, op verzoek voeden, massages…)
- steun van je directe omgeving, zelfvertrouwen, comfort, genot
Zorg goed voor je borsten, ze zijn een heel kostbaar bezit!
